Zabić drozda, Harper Lee

tytuł oryginału: To kill a mockingbird

tłumaczenie: Maciej Szymański

wydawnictwo: REBIS 2006

ISBN: 978-83-7301-547-0

liczba stron: 424

Cytaty z książki wyd. Książka i wiedza, 1971, przek. Zofia Kierszys

"Naprawdę odważnym jest się tylko wtedy, gdy się wie jeszcze przed walką, że się dostanie cięgi, ale mimo to przystępuje się do tej walki tak czy inaczej i doprowadza się ją do końca bez względu na przeszkody. Zwycięża się wtedy rzadko, ale przecież czasami się zwycięża"

Jean Louise Finch, zwana Smykiem, to dziewczynka, która wraz z ojcem Atticusem i bratem Jemem mieszka w Maycomb na Południu. Smyk jest łobuziakiem i swoim sposobem bycia nie rokuje żadnych nadziei na to, że w przyszłości będzie damą - w ogrodniczkach, na bosaka, wiecznie pakuje się w kłopoty, a moc jej pięści zna prawie każdy buntownik ze szkoły. 

"...bo ja go [Atticusa] zapytałam, czy jestem twardy orzech, a on powiedział, że nie bardzo, w najgorszym razie taki, który on zawsze może zgryźć, więc żebym się nie martwiła nawet przez sekundę, że on sobie na mnie połamie zęby"

Niemniej Smyk, choć sama by tego o sobie nie powiedziała, jest dziewczynką, która przez swoje krótkie dotychczasowe życie idzie z odwagą i honorem, a dobre imię rodziny stawia na pierwszym miejscu.

"Ciocia Alexandra była fanatyczką na punkcie mego stroju. Uważała, że nie ma dla mnie nadziei: nigdy nie zostanę damą, jeśli nadal będę chodziła w spodniach; gdy powiedziała, że nie umiem robić nic w sukience, odrzekła, że nawet myśleć nie powinnam o robieniu czegokolwiek, co wymaga spodni."

Pierwsza część powieści skupia się na historii Radleyów, rodziny, która spowija niewinne serca dzieci niepokojem. Otóż w domu Radleyów mieszka Dziki Radley, Arthur, który od wielu lat nie wychodzi z domu. Jego osoba owiana jest legendą, jakoby Dziki Radley wychodził z domu nocą i w świetle Księżyca chodził po ulicy jak upiór, niekiedy zaglądając w okna...

Druga część poświęcona jest dość beznadziejnej sprawie, którą zajmuje się Atticus. Ojciec Smyka jest adwokatem i oto w udziale przyszło bronić mu Murzyna, Toma Robinsona, oskarżonego o gwałt na białej dziewczynie.

"W naszych sądach, kiedy na jednej szali jest słowo czarnego, a na drugiej słowo białego, wygrywa zawsze biały. To paskudne, ale taka jest prawda życia"

Sporo miejsca poświęcono rozterkom Smyka nad kwestiami rasowymi. Dzieciaki nie rozumieją, dlaczego Murzyni są tak napiętnowani w społeczeństwie, wszak mają na co dzień do czynienia z jedną kolorową służącą, i nie jest wcale taka zła. Przemyślenia i działania Smyka zdumiewają rezolutnością i inteligencją dziewczynki, której po prostu przyszło żyć w czasach, kiedy rasizm był na porządku dziennym. Wspaniałe, rzeczowe dyskusje ubarwiają tę powieść tak, że nie da się ukryć uśmiechu, pomimo gorzkiej prawdy w nich zawartych:

"- Jem - zapytałam - co to znaczy: mieszane dzieci?
- Na pół białe, na pół kolorowe. Widujesz je, Smyk. Znasz tego gońca z drogerii, takiego rudego z wełnistą głową. On właśnie jest na pół biały. Tacy są naprawdę smutni.
- Smutni... dlaczego?
- Bo nigdzie nie należą. Kolorowi ich nie chcą, bo oni są na pół biali, a biali ich nie chcą, bo oni są kolorowi, więc muszą być tak pośrodku.
[...]
- Ale tutaj wystarczy mieć choć kropelkę krwi murzyńskiej, żeby być zupełnie czarnym"

To piękna powieść. Ten, obecnie dość wstydliwy dla Amerykanów, okres połowy XX wieku opowiedziany słowami dziewięcioletniej, krnąbrnej dziewczynki, wyciska łzy i wywołuje bezsensowne poczucie bezradności.

"Myślę, że jest tylko jeden rodzaj ludzi. Ludzie"

Polubiłam bohaterów tej, napisanej przed przeszło pięćdziesięciu laty, powieści i żałuję, że przeczytałam ją dopiero teraz. To mądre, ważne studium wstydliwej historii i okresu przemian światopoglądowych, dokonujących się zbyt powoli.

Proces Murzyn kontra Biała sprawia, że naprawdę nie potrafię zrozumieć tamtych czasów. Pola bawełny, zraszane potem ciężko pracujących 'kolorowych', przybierają tu iście symboliczną postać; mamy już tę równość, ale jakim kosztem? Zawsze się brzydziłam uprzedzeniami i brzydzić się będę nadal. 

"Jedyna rzecz, jaka nie podlega przegłosowaniu przez większość, to sumienie człowieka"

Zrecenzowano w ramach Trójki E-Pik