Arch.: Co gryzie Gilberta Grape'a. Peter Hedges

tytuł oryginału: What's eating Gilbert Grape, 1991
tłumaczenie: Aldona Biała
wydawnictwo: Rebis, 2005
ISBN: 83-7301-693-7
liczba stron: 380

"Nie pamiętam zbyt wiele, a to, co zapamiętałem, zdołałem zapomnieć"

      Pół żartem, pół serio - powyższy cytat tyczy się także i mnie. Czytałam tę książkę wiele lat temu i mgliście pamiętam fabułę, ale pamiętam bardzo dobrze emocje, jakie ta książka we mnie wyzwoliła. 
"Co gryzie Gilberta Grape'a" nie jest arcydziełem. Nie jest to powieść, która powinna znajdować się w kanonie literatury. Dlaczego więc  piszę o niej z adnotacją "archiwum najlepszych"? Otóż ta powieść ma dla mnie ogromne znaczenie sentymentalne. Po prostu ją lubię. Jest milion książek lepszych, ale i drugie tyle - słabszych. I w tym morzu przeciętności ta pozycja jakoś nie tonie, tylko unosi się na powierzchni po cichu, bez echa.

To piękna, ciepła historia o borykaniu się z kaprysami losu, który jednym nie szczędzi ruchomych schodów na szczyt, a innym rzuca pod nogi kłody.

Gilbert Grape to młody mężczyzna, który mieszka w zapomnianej przez Boga mieścinie w Iowa. Jego młodszy brat, Arnie, jest upośledzony, zaś każda z dwóch sióstr jest próżna i irytująca. Matka natomiast tak się roztyła, że prawie w ogóle nie rusza się z domu; otyłość przybiera tu wręcz dramatyczne rozmiary, mocno przekraczające dość powszechne XL.

"Kobiety w życiu Gilberta Grape'a są niewiarygodnie dziwaczne. Jego wielorybia matka, starsza siostra-czcicielka Elvisa, młodsza siostra z piersiami jak piłeczki do tenisa i pani Betty Carver, jego nauczycielka, jego kurwa. A teraz to stworzenie z Michigan, istny kanibal z wargami jak poduszeczki. Becky i jej arbuz - ta dziewczyna może być najdziwniejsza ze wszystkich"

Gilbert nie marzy o niczym innym, jak wyrwać się z tej wiochy do wielkiego świata i zrobić coś ze swoim życiem. Ma dość małomiasteczkowości, ma dość romansu ze starszą kobietą, ma dość bycia chłopcem na posyłki. Ma dość ludzi, którzy widzą go przez pryzmat jego rodziny, której historia kładzie się cieniem na codzienności chłopaka. Nadzieja na zmianę przychodzi wraz ze wspomnianą w cytacie wyżej piękną dziewczyną, która raptem przyjeżdża na wakacje do miasteczka. 

"Ujrzałem Boga i jest on tą dziewczyną"

Ta dziewczyna, ten anioł, to ona może zmienić życie Gilberta. I bardzo jej dopingowałam, wszak i ja ją bardzo polubiłam.

"- Może i teraz jestem [piękna], ale któregoś dnia będę miała szaroniebieskie włosy, skórę całą w plamach i plastikowe zęby, a może nawet tylko jedną pierś. Jeżeli ta myśl przemawia do ciebie, możemy się trochę pobujać razem. Ale jeżeli zależy ci na powierzchowności, na urodzie, to mogę się po prostu odwrócić, odgryźć ci głowę i cię zjeść"

"Co gryzie Gilberta Grape'a" to wzruszająca, ciepła historia o młodzieńczym buncie, miłości, próbach odkrycia własnej tożsamości i walce z szarością życia. To także pouczająca lektura, wyzwalająca ogromne ilości empatii i współczucia, poruszająca trudne tematy odmienności i pokonywania przeszkód. Momentami zabawna, momentami cyniczna - ale poruszająca. Uważam, że to jedna z tych niedocenionych powieści, która sama w sobie jest rewelacyjna, zaś w połączeniu z ekranizacją zapada głęboko w pamięć. 

***

W 1993 roku wyszedł film pod tym samym tytułem. Fantastyczna rola jak zwykle rewelacyjnego Johnniego Deppa oraz Juliette Lewis, którą się albo kocha, albo nienawidzi. Na uwagę zasługuje młody DiCaprio, który moim zdaniem pokazał w tym filmie swój wybitny talent aktorski, grając upośledzonego nastolatka. 

Leonardo DiCaprio, Johnny Depp i Juliette Lewis, kadr z filmu

Leonardo DiCaprio i Darlene Cates (matka), kadr z filmu

Leonardo DiCaprio i Johnny Depp, kadr z filmu

„No i nie ma nic gorszego niż kiedy ci mówią, że jesteś dobry, a ty wiesz, że jesteś zły."